کتابشناسی شهید محراب

یادگار ماندگار

مهدی مشایخی، شخص علاقه مندی است که در سال های 1352-3 قصد داشته است تا با علمای بزرگ-هم چون شهید مطهری و علامه طباطبایی -گفت وگو کند و در واکاوی شخصیت این بزرگواران برای خود و مردم بکوشد. این مهم، میسر نمی شود تا زمانی که در سال 1360، مشایخی در جایگاه یک روزنامه نگار، از سوی مجله “پیام انقلاب “با تنی چند از روحانیون به گفت وگو می نشیند. آیات عظام صدوقی، اشرفی اصفهانی، مشکینی، صانعی و جنتی از جمله کسانی هستند که مشاخی با آن ها به گفت وگو می نشیند و البته دو تن از این عزیزان مدتی بعد از چاپ این گفت وگوها، در محراب عشق به شهادت می رسند و مشایخی، سال ها بعد، مجموعه این مصاحبه ها را در کتاب “پاسداران اسلام “-با عنوان فرعی آشنایی با شش شخصیت معاصر اسلامی-به چاپ می رساند تا به ماندگاری این یادگاری های باارزش کمک کند. کتاب را انتشارات موسوی در سال 1367 منتشر کرده است.

هنگام تهیه این ویژه نامه، کوشیدیم با این محقق ارجمند ترتیب مصاحبه ای را بدهیم که به سبب کهولت و کسالت نام برده این امر محقق نشد. برای این عزیز آرزوی سلامت می کنیم.

خطبه های شهید محراب

”غروب آفتاب در محراب جمعه” کتابی است که با مقدمۀ دکتر محمد اشرفی اصفهانی و نیز زندگی نامه شهید محراب به همین قلم، آغاز می شود و نشان دهندۀ نقش، تلاش و پی گیری فرزندان باوفای آیت اللّه اشرفی اصفهانی در انتشار آثار آن بزرگوار است.

”غروب آفتاب در محراب جمعه”، تولید مرکز مدارک فرهنگی و انقلاب اسلامی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به مناسبت بزرگ داشت دهه مبارک فجر در پنجمین سالگرد پیروزی انقلاب شکوه مند اسلامی منتشر شده و دربردارندۀ متن خطبه های نماز جمعه ایراد شده توسط شهید اشرفی در بسیاری از هفته هایی است که از شهید بزرگوار سال 1358 تا موقع شهادت امامت جمعه کرمانشاه را بر عهده داشت.

این خطبه ها، یک به یک، از روی نوار پیاده شده و سپس به رشته تحریر درآمده است. اما به گفته دکتر محمد اشرفی اصفهانی در مقدمه کتاب، متأسفانه نوارهای تمامی آن خطبه ها-در طول سه سال و دو ماهی که شهید امام جمعه کرمانشاه بوده است- در دسترس نیست و به همین سبب، به همین مقدار باقی مانده بسنده شده است.

بیست سال بعد از شهادت

”عروج خونین” در واقع نسخه جدید و اصلاح شده ای است از”محراب خونین باختران” [از همان نویسنده]که این بار به وسیله نشر شاهد روانه بازار شده است. این کتاب به فاصله بیست سال از شهادت شهید و نوزده سال از انتشار کتاب اولی، به مناسبت برگزاری ”کنگره بزرگداشت بیستمین سالگرد شهید محراب آیت اللّه اشرفی اصفهانی” ، تدوین و چاپ شد.

دو تفاوت عمده کتاب جدید با قدیم، در برداشتن اسنادی فراوان و نیز سیاه و سفید بودن عکس های آن است.

”عروج خونین” اثری است که به عنوان یک کتاب مرجع، سال های سال می تواند تکمیل و تجدید چاپ شود و همواره به کار محققان و پژوهشگران بیاید.

بحث های اخلاقی شهید محراب

”دمی با پیر سالک” با عنوان فرعی ”مباحث اخلاقی علامه شهید اشرفی اصفهانی برگرفته از کتاب شریف مجمع الشتات اثر گران قدر چهارمین شهید محراب” ، هم چنان که از نامش پیداست، شکل بسط داده شدۀ بخش هایی از ”مجمع الشتات” اثر شهید (به زبان عربی) است که به فارسی برگردانده شده است: ”در آغاز، کلیه یادداشت های شهید در مسائل اخلاقی این مجموعه را جدا و به زبان فارسی ترجمه کردیم. با عنایت به این که مطالب، خیلی مختصر و به گونۀ یادداشت نوشته شده بود و قصد ما تبدیل آن ها به کتابی مجزا بود، لذا با حفظ یک دستی متن، در نقاطی که لازم بود، مطالبی اضافه یا حذف شد. بنابراین، حجم کنونی مطالب، از آن چه در مجمع الشتات است، بیش تر است.”

نویسنده، در مصاحبۀ خود در همین ویژه نامه، به تفصیل، در خصوص این اثر و کتاب بعدی که معرفی نامۀ آن درپی می آید، سخن گفته است.

کتاب را انتشارات مشهور قم منتشر کرده است.

نسخۀ تکمیلی ”اخلاق از دیدگاه شهید محراب” ، برگزیده ای از حالات و مباحث اخلاقی شهید اشرفی اصفهانی است که هم چنان که خود نویسنده در گفت وگوی- مفصلش در همین ویژه نامه -گفته است، شکلی منقح تر و شسته رفته تر از کتاب ”دمی با پیر سالک” به شمار می رود.

تفاوت دیگر کتاب ”اخلاق” با”دمی با پیر سالک” ، مقالۀ مبسوطی است که به قلم نویسنده درباره شهید نگاشته و در آن به خصوصیات و الای آن بزرگوار به خوبی پرداخته شده است. گفتنی است از این مقاله در نگارش زندگی نامه شهید اشرفی اصفهانی برای همین ویژه نامه، بیش ترین بهره را برده ایم.

”اخلاق از دیدگاه شهید محراب” را انتشارات رواق دانش قم منتشر کرده است.

قصه هایی از زندگی شهید محراب

”شاهد محراب عشق” اثری کوچک، جمع و جور و درعین حال ارزش مند است که نام هیچ نویسنده ای را بر جلد ندارد.

این کتاب با عنوان فرعی ”یادمان شهادت عالم و مجاهد پارسا چهارمین شهید محراب آیت اللّه اشرفی اصفهانی” توسط دانش نامه تخت فولاد(مجموعه فرهنگی، مذهبی و تاریخی تخت فولاد اصفهان) در بیست و ششمین سالگرد شهادت چهارمین شهید محراب تهیه و منتشر شده است.

در مقدمه کتاب می خوانیم: ”نوشته حاضر برگرفته از مقاله دعای ماهی ها از آقای کیوان امجدیان، چاپ شده در روزنامه کیهان در مرداد و شهریور 1387 در صفحه ادب و هنر است” .

”شاهد محراب عشق” در قالب قصه هایی کوتاه، برش هایی از زندگی شهید بزرگوار-از بو تولد تا روز شهادت-را به شیرینی و روانی روایت می کند. کتاب هم چنین همراه با یک سی دی-دربردارنده فیلمی مستند درباره شهید -عرضه شده است که دیدن آن خالی از لطف نیست.

تلاشی از فرزند

”محراب خونین باختران” -یادواره چهارمین شهید محراب -به فاصله کمی از نخستین سالگرد شهادت شهید، به وسیله دومین فرزند ذکورش، دکتر محمد اشرفی اصفهانی، گردآوری شد و به واسطه ناشر حرفه ای اش-سروش -در سطح کشور منتشر گردید.

کتاب، به جز بخش های مشترکی که با”عروج به ملکوت در مهر خون” (از قبیل پیام بزرگان نظام و اطلاعیه های نهادها و. . .) دارد، زندگی نامۀ نسبتا جامع و مفصلی از شهید را نیز شامل می شود.

نگارنده، به سبب نزدیکی به شهید و فرزندی ایشان و نیز بر عهده داشتن مسؤولیت هایی از قبیل رئیس دفتر معظم له و ستاد برگزاری نماز جمعه و هم چنین سال ها هم زیستی با ایشان در قم و کرمانشاه، توانسته است اطلاعات وسیع و دقیقی را که از آن بزرگوار در دست داشته است، به خوبی به کتاب منتقل کند. ”محراب خونین باختران” دارای عکس های رنگی فراوان و یا کیفیتی است.

اسناد شماره 25

بیست و پنجمین کتاب از مجموعه یاران امام به روایت اسناد ساواک ”شهید آیت اللّه عطاء اللّه اشرفی اصفهانی” نام دارد و از چند بخش تشکیل شده است. کتاب، در ابتدا، در برگیرنده زندگی نامه مختصر، اما نسبتا جامعی از شهید است. در ادامه و در واقع در بخش اصلی اثر، تصویر اسناد به جای مانده در ساواک-مربوط به شهید-به همراه متن تمیز و تایپ شدۀ استخراج شده از هر تصویر را می بینیم که گاه با توضیحاتی (آن هم با ذکر مأخذ)همراه شده است. از این نظر، کتاب به خوبی وجه مبارزاتی شهید را روشن می کند. در بخش بعدی، ”فهرست اعلام” گنجانده شده است؛ اما کتاب در این جا پایان نمی یابد. ضمائم(تصاویری از نامه ها و اجازات مربوط به شهید)و عکس ها، دو بخش پایانی کتاب هستند. ضمن این که به جز عکس روی جلد، تمامی تصاویر درون کتاب سیاه و سفیدند. کتاب را مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات تهیه و منتشر کرده است.

طلایه دار شهدای کرمانشاه

”منذران صادق” یادنامه طلاب و روحانیون شهید استان کرمانشاه، به کوشش حجت الاسلام اسماعیل محمدی به زیور طبع آراسته شده است که گفت وگوی ما با این محقق و پژوهشگر را در همین شماره می خوانید.

کتاب تقدیم شده است به ”آنان که تا کشف حقیقت تفقّه به پیش تاختند و برای قوم و ملت خود، منذران صادقی شدند و که بندبند حدیث صداقت شان را از قطرات خون و قطعات پاره پارۀ پیکرشان گواهی کرده است.”

طبیعی است که نام شهید محراب اشرفی اصفهانی در کتاب، بر صدر شهدای خطه کرمانشاه(و نیز در زمرۀ نزدیک ترین یاران شهید حضرت امام) قرار می گیرد.

گزیده هایی از پیام تاریخی حضرت امام خمینی (ره)، مقدمه ای از حجت الاسلام آقا علی اشرف مؤیدی و نیز بیانات آیت اللّه طاهری خرم آبادی در خصوص شهید اشرفی اصفهانی، به همراه یادنامه شهید محراب و سایر شهدای کرمانشاه، تشکیل دهنده بخش های عمدۀ”منذران صادق” است.

کتاب را انتشارات پارسایان قم در سال 1376 منتشر کرده است.

نامه ها و جواب ها

”کرمانشاه در صحیفه امام خمینی” اثری دیگر از حجت الاسلام اسماعیل محمدی کرمانشاهی است که به ضمیمۀ نامۀ سرپرست وقت مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام در شهر قم، اعتبار اسناد آن نیز تأیید شده است.

کتاب، در برگیرنده متن احکام، انتصاب نامه ها، و اجازه نامه های حضرت امام خمینی(ره) به علمای کرمانشاه است. در پایان اثر نیز تصاویر اسناد گنجانده شده است. ”کرمانشاه در صحیفه امام خمینی” را که تقریظ آیت اللّه حاج مجتبی حاج آخوند را در خود دارد، انتشارات فقه منتشر کرده و بخش مهم آن که به کار محققان و علاقه مندان به زندگی و تلاش های آیت اللّه حاج عطاء اللّه اشرفی اصفهانی بسیار می آید، پاسخ های حضرت امام به نامه های شهید محراب است که مجموعا 13 پاسخ را در بر می گیرد. تدوین گر کتاب، در گفت وگو با شاهد یاران این شماره، در خصوص این نامه ها به تفصیل سخن گفته است.

کوششی محلّی اما درخور

کتاب عروج به ملکوت در مهر خون (یادواره چهارمین شهید محراب آیت اللّه اشرفی اصفهانی) که نام هیچ نویسنده ای را بر خود ندارد، کوششی محلّی است از نزدیک ترین آدم ها -از نظر جغرافیایی-به شهید محراب و شامل پیام حضرت امام خمینی(ره)و چند شخصیت دیگر به همراه زندگی نامه شهید و خاطرات فرزند آن بزرگوار و مصاحبه هایی با آیات عظام و حجج اسلام جنتی، طاهری، زرندی، خاتمی، رستگاری و نیز سردار شهید محمد بروجردی و علی اکبر رحمانی -استان دار وقت کرمانشاه- و نیز پیام های چند تن از بزرگان نظام، درس اخلاق و سخن رانی ها و خطبه هایی از زبان شهید، به همراه مطالبی دیگر و عکس هایی ارزنده (اعم از رنگی و سیاه و سفید) است.

”عروج به ملکوت در مهر خون”، تولید و نشر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مناطق 2 و 7 کشوری در سال 1362، اگرچه کتابی گم نام و نایاب است و به سبب پخش نه چندان گسترده اش و عدم تجدید چاپ آن، تاکنون، کم تر در دسترس محققان و علاقه مندان قرار گرفته است، اما اهمیت و کیفیت مطالب آن که در نخستین سالگرد شهادت آیت اللّه اشرفی اصفهانی به زیور طبع آراسته شده است، این کتاب را در جایگاه سندی تاریخی و ارزش مند قرار می دهد.