مدیریت زیست بومی و یکپارچه تالاب گاوخونی اصفهان ضروری است

یوسفعلی احمدی، روز  دوشنبه در گفت و گو با ایرنا افزود: مدیریت زیست بومی، رویکردی مشورتی و غیر متمرکز است که فرایندی از پایین به بالا را طی می‌کند و در آن برنامه‌های لازم برای حفاظت و مدیریت تالاب‌ها توسط دست‌اندرکاران در سطح محلی و استانی جمع‌آوری می‌شوند و پس از تایید به مرحله اجرا می‌رسند.

به گفته وی، طرح حفاظت از تالاب‌های ایران مامور استقرار این رویکرد در تالاب‌های نمونه آزمایشی (پایلوت‌) ارومیه، شادگان و پریشان شد که در مرحله اول، خروجی استقرار این رویکرد، تولید برنامه‌های مدیریت جامع زیست‌بومی برای این سه تالاب بود.

هماهنگ کننده طرح حفاظت از تالاب‌های ایران افزود: این برنامه‌ها توسط دست‌اندرکاران در سطح حوضه آبریز تهیه می‌شود و ریاست کمیته اجرایی یا بین‌بخشی آن بر عهده استاندار در سطح استان و فرماندار در سطح شهرستان است.

به گفته وی در فرآیند مدیریت زیست بومی تالاب، موضوعات مربوط به تالاب برای نمایندگان نهادهای دولتی، سازمان های مردم نهاد و جوامع محلی، حساس‌سازی شده و آنها از ارزش‌ها و کارکردهای تالاب آگاه می‌شوند و به دنبال حفاظت مشارکتی از تالاب برای بهره‌برداری خرمندانه از آن هستند.

وی افزود: استقرار مدیریت زیست بومی یکپارچه حوضه تالاب بین المللی گاوخونی برای تحقق اهداف توسعه پایدار مبتنی بر احیا، ضروری است  و باید با هدف حفاظت و بهره برداری پایدار با مشارکت مؤثر همه افراد مرتبط با آن به‌ویژه جوامع محلی اقدام و برنامه ریزی شود.

احمدی به ماهیت و چشم‌انداز قابل انتظار از ظرفیت تالاب گاوخونی اشاره و اضافه کرد: تالاب بین المللی گاوخونی به‌عنوان میراث ملی و امانتی فرا نسلی، باید یک زیست بوم پایدار با جریان آب سالم، کافی و مستمر از سراب تا پایاب زاینده رود و تنوع زیستی غنی با مردم شاد و بهره مند از مواهب و کوشا در حفاظت آن باشد.

وی افزود: توسعه ناپایدار، الگوی ناپایدار معیشت و فقدان رویکردهای جامع نگر در مدیریت حوضه آبریز تالاب‌ها، مدیریت نامناسب منابع آب و رقابت تالاب‌ها با سایر کاربری‌ها برای بهره برداری از منابع آبی، تغییرات اقلیمی، خشکسالی‌های پیاپی و فقدان برنامه سازگاری با تغییرات اقلیمی و مدیریت نامناسب ریسک خشکسالی، تغییرات کاربری اراضی در سطح حوضه آبریز، حاشیه و درون تالاب‌ها، تخلیه فاضلاب‌های شهری، صنعتی و کشاورزی بدون تصفیه مناسب، بالا بودن میزان رسوب جریان آب‌های سطحی، ورود گونه‌های غیربومی یا مهاجم و از بین رفتن گونه‌های بومی از مهمترین مشکلات تالاب‌ها است.

وی به روند تحول رویکردهای حفاظتی تالاب‌ها در چند دهه گذشته اشاره کرد و گفت: ابتدا اعتقاد بر این بود که نیازی به حفاظت از تالاب‌ها نیست و توسعه باید اولویت باشد، در سال‌های ۱۹۴۰ تا ۱۹۶۰ این دیدگاه تغییر کرد و اعتقاد بر این شد که باید جلوی توسعه را گرفت و تنها تالاب را حفاظت کرد اما در سال‌های ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۰ به این نتیجه رسیدند که باید تعادل توسعه و حفاظت با هم صورت گیرد یعنی توسعه و حفاظت در کنار هم پیش روند که به خلق  مدیریت زیست بومی منجر شد.

تامین نیاز آبی تالاب‌ها در برنامه‌ریزی‌ها لحاظ شود

هماهنگ کننده طرح حفاظت از تالاب‌های ایران افزایش تعداد و تنوع مصرف کنندگان‌ و بهره برداران، روند رو به رشد استفاده از منابع در کنار تقاضاهای جدید، فناوری های نوین و  مناقشه بین مصرف کنندگان و تخریب منابع طبیعی را از جمله مهمترین مشکلات تالاب های کشور و استان اصفهان دانست.

احمدی افزود: گاهی برای منابع آب و رقابت بین کاربری‌های مختلف جهت بهره برداری از منابع آبی محدودیت های شدید اعمال می شود در حالی که تامین نیاز آبی تالاب ها در اولویت در نظر گرفته نمی شود همچنین برنامه ریزی بلند مدت منابع آب بدون در نظر گرفتن نیاز آبی تالاب هاست.

احمدی افزود: تغییرات کاربری اراضی در سطح حوضه آبریز و حاشیه تالاب ها، تخلیه فاضلاب شهری، صنعتی و کشاورزی بدون تصفیه مناسب و  بالا بودن‌میزان رسوب جریان‌ آب‌های سطحی و خشکسالی های پیاپی محدودیت آب تالاب ها را تشدید می کند.

وی با بیان اینکه اگر تالاب ها حفظ شوند به شهروندان امکان تفرج و دسترسی به انواع گیاهان و حیات وحش را می دهند، افزود: تولید مثل بسیاری از انواع ماهی ها در تالاب ها آنها را به مناطق پرطرفدار تبدیل می کند.

به گفته وی، خاک غنی از گیاهان فراوان در تالاب ها مانند فیلترهای تصفیه آب، جاذب برخی مواد سمی مضر، آفت‌کش های کشاورزی و فاضلاب صنعتی هستند، همچنین تالاب ها به دلیل وجود سطوح بالای آب و گیاهان فراوان هوا را مرطوب و به‌طور طبیعی هوای مناطق  اطراف را خنک می کنند.

احمدی با بیان اینکه تالاب ها سالانه معادل میلیاردها دلار ارزش خدماتی برای کشورمان ایجاد می کنند، افزود: در ایران هزینه خسارت های ناشی از تخریب تالاب ها برابر با ۳۵۰ میلیون دلار بوده در حالیکه ارزش زیستی (اکولوژیک) تالاب ها ۱۰ برابر جنگل ها و زمین های زراعی است و گاهی معیشت بسیاری از خانواده ها به تالاب ها بستگی دارد.

به گزارش ایرنا، تالاب بین‌المللی گاوخونی در شرق اصفهان یکی از بزرگترین و مهمترین تالاب‌های ایران محسوب می‌شود و در طول تاریخ علاوه بر ایجاد فضای فرحبخش در شرق اصفهان، مامن پرندگان مهاجر و جانوران آبی و منبع درآمد و آسایش ساکنان این منطقه بوده است.

این تالاب که در منطقه‌ای به وسعت ۴۷۶ کیلومتر مربع در ۱۶۷ کیلومتری جنوب شرق اصفهان در کنار شهر ورزنه و در مجاورت تپه‌های شنی قرار دارد در یک دهه گذشته در مدت کوتاهی آب در آن جریان داشت.

برداشت‌ بی‌رویه و غیرقانونی در بالادست، کاهش آب ورودی، تغییر اقلیم و خشکسالی و تامین نشدن حقابه‌های طبیعی از چالش‌هایی عنوان می‌شود که حیات این تالاب را به خطر انداخته و به گفته مسوولان و کارشناسان محیط زیست، ادامه این روند می‌تواند تالاب گاوخونی را به کانون تولید گرد و غبار تبدیل کند و تا شعاع زیادی را تحت تاثیر قرار دهد بنابراین تامین حقابه آن ضروری است.