«اول ‌همسایگان»؛ این بار قطر

در ادامه یادداشت دوم اسفند روزنامه خراسان به قلم علی فهیم دانش می‌خوانیم: جمهوری اسلامی ایران طی چهل و سه سال گذشته عملا نشان داده که بیش از هر کشور دیگری نگران امنیت منطقه غرب آسیاست. برای تامین امنیت خود و کشورهای منطقه  در عمل مردانه ایستاده و با دوستان مشفقانه تعامل کرده است. دولت آیت ا… رئیسی نیز با محوریت قرار دادن سیاست «اول‌ همسایگان» مسیر دیپلماسی دستگاه سیاست خارجی خود را ریل‌گذاری کرده است. اگر چه در این ریل‌گذاری «نگاه به شرق» جایگاه مهمی دارد، اما این به معنی رویگردانی از بقیه  جهان نیست. جدای از آن که  ماهیت گفتمانی جمهوری اسلامی ایران بسیاری از افکار عمومی جهان را می تواند به خود معطوف کند و این جذابیت  می تواند بستری برای مذاکره و گفت وگو با تمام جهان  (به غیر از موجودیت نامشروع رژیم صهیونیستی) فراهم  آورد، همسایگان و حاشیه نشینان خلیج فارس و دریای عمان  همواره جایگاه ویژه ای در راهبرد منطقه گرایی کشورمان داشته اند. 

نکته این جاست که آخرین سفر رئیس‌ جمهور ایران به قطر به  ۱۰سال قبل و دوران ریاست ‌جمهوری احمدی‌نژاد باز می‌گردد و حالا بعد از یک ‌دهه بار دیگر قرار است در سطح عالی سران دو کشور با یکدیگر در دوحه دیدار و گفت‌وگو داشته باشند که خود این موضوع اهمیت سفر رئیسی به قطر را در میان رسانه‌ها و کنشگران سیاسی منطقه دوچندان می‌کند. سال هاست غرب در راستای تحقق منافع استعماری خود و برای چپاول‌ ذخایر منطقه‌ سیاست‌ قدیمی استعماری یعنی ایجاد تفرقه ‌ میان‌ همسایگان‌  را به اجرا گذاشته و به سیاست ایران هراسی در میان همسایگان جنوبی کشورمان دامن زده است .این در حالی است که ایران همواره اعلام کرده  امنیت منطقه باید با همکاری کشورهای خلیج فارس تأمین شود و بر این اساس تهران آمادگی دارد با کشورهای حوزه خلیج فارس پیمان دفاعی مشترک انعقاد کند و به تمامی این اتهامات بی اساس خاتمه دهد.

شاید الگوی روابط بین تهران و دوحه  در این میان بتواند سرمشقی برای تعاملات دوجانبه و چندجانبه بین کشورهای حاشیه خلیج فارس قرار گیرد.از سوی دیگر  مدتی است که قطر در تلاش برای معرفی خود به عنوان کنشگر مهم منطقه، در تحولات ژئوپلیتیک منطقه نقش هایی را ایفا کرده است. رویکردی که در مواردی در تعارض و تقابل با سیاست های بازیگر قدرتمند سنتی منطقه یعنی عربستان  قرار داشته است.  دوحه، طی چندین سال گذشته با درس گرفتن از برخی حوادث، از جمله محاصره زمینی، دریایی و هوایی اعمال شده توسط سعودی و امارات و تنش در سوریه، تلاش کرده با تغییر رویکرد خود سیاست مستقل و بی طرفی را در راستای منافع ملی خود تعریف کند.

راهبردی که در آن  تقویت روابط با تهران از جایگاهی مهم برخوردار بوده است. بدیهی است بخش های سیاسی مذاکرات  ایران و قطر در بحبوحه اوج گیری مذاکرات هسته ای و احتمال  احیای برجام حائز اهمیت است اما  در کنار اهمیت موضوع همکاری های سیاسی و امنیتی،به ‌نظر می‌رسد روابط تهران و دوحه قابلیت توسعه و ارتقای بسیار جدی  در زمینه‌های اقتصادی را دارد. هر دو کشور به‌ دنبال کاهش وابستگی به درآمدهای فسیلی و متنوع‌ سازی منبع درآمدی هستند، اما وجود تحریم‌های آمریکا و مشکل در مبادلات مالی  مانع تجارت دو کشور شده است.

سهم کنونی ایران از تجارت خارجی قطر بسیار اندک و به هیچ وجه در حد و قواره نزدیکی روابط سیاسی میان دو کشور و همچنین ظرفیت ‌های بازرگانی، صنعتی، کشاورزی و تکنولوژیکی ایران نیست. به گفته معاون بین الملل اتاق بازرگانی تهران در خرداد ماه امسال از مجموع حدود ۲۶ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار واردات قطر سهم ایران بین ۳۵۰ تا ۳۶۰ میلیون دلار بوده است که نشان می‌دهد حتی اگر در مسائل سیاسی شریک خوبی با قطر بوده باشیم، در بعد اقتصادی پایین‌تر از حد انتظار ظاهر شده‌ایم. منطق اقتصادی حکم می‌کند که در کنار روابط سیاسی دوجانبه با قطر، حجم مبادلات اقتصادی با این کشور نیز به سطح قابل‌ توجهی برسد.

البته با توجه به جمعیت کم قطر و بازار مصرف کوچک آن و همچنین با توجه به این که قطر مانند امارات کشوری نیست که صادرات مجدد  محصول داشته باشد  نباید تمام جهت گیری  همکاری های اقتصادی برمبنای صادرات به این کشور بنا گذاشته شود بلکه مهم ترین بخش همکاری اقتصادی با قطر باید روی جذب سرمایه گذاری های کلان این کشور در فرصت های بی نظیر اقتصادی کشورمان  معطوف شود. قطر هم اکنون حجم زیادی از سرمایه های خود را در کشورهای مختلف و در زمینه های گوناگون به کار گرفته است که طبعا برای این کشور هم سودآوری خوبی دارد. تشویق و علاقه مند کردن قطر به سرمایه گذاری های کلان رویکردی است که از صادرات موسمی مثلا میوه یا خشکبار و… به این کشور بسیار مهم تراست و می تواند کلاف تبدیل این روابط به مناسبات بلند مدت و استراتژیک را هم بنیان گذارد.